Klokkenluiders beter beschermd?

1 Maart 2016 is door de Eerste Kamer een nieuwe wet aangenomen: de Wet Huis voor klokkenluiders. De wet houdt onder meer in dat alle organisaties met 50 of meer werknemers verplicht zijn een interne meldregeling te hebben

voor het melden van een misstand met een maatschappelijk belang. Deze wet is bedoeld om bescherming te bieden aan medewerkers die een misstand in hun organisatie in- of extern aan willen kaarten.

Angst

Medewerkers die geconfronteerd worden met misstanden hebben vaak het beeld voor ogen van het lot van diverse klokkenluiders die het ‘uit de school klappen’ moesten bekopen met ontslag of andere benadeling door hun organisatie. Zo raakte de bekendste klokkenluider, de heer Bos, aan de bedelstaf. Hij moest zijn huis verkopen en in een caravan gaan wonen. Zulke sprekende voorbeelden hebben een funeste invloed op de bereidheid van medewerkers om te melden.

Het is van belang voor organisaties dat misstanden of onregelmatigheden in eerste instantie intern worden gemeld, zodat kwesties tijdig en effectief aangepakt en opgelost kunnen worden. Hierdoor kan schade worden beperkt of voorkomen. Om de bereidheid tot intern melden te vergroten, is het noodzakelijk dat de organisatie zorgvuldig met een melding omgaat en dat een medewerker die te goeder trouw een melding doet, niet benadeeld wordt vanwege die melding.

Door de nieuwe wet is het voor werkgevers nog meer van belang om met het melden van een vermoeden van een misstand op een juiste wijze om te gaan. Zij moeten in ieder geval beschikken over een regeling voor het melden van vermoedens van misstanden.

Voor het intern bespreken van (vermoedens van) misstanden krijgt de vertrouwenspersoon integriteit een belangrijke rol. De vertrouwenspersoon kan als adviseur optreden voor potentiële melders. Desgewenst kan hij de melding doorgeleiden naar de verantwoordelijke bestuurder binnen de organisatie. Het is tevens mogelijk om vertrouwelijk te melden. De vertrouwenspersoon treedt in dit geval dan op als contactpersoon.

De nieuwe wet geeft ook de mogelijkheid om extern te melden. Het is echter aan te raden om dit eerst te bespreken de vertrouwenspersoon integriteit.

Kritiek

Er is echter ook kritiek mogelijk op de nieuwe wet. Als iemand een melding doet bij het Huis voor klokkenluiders, moet de melder afwachten wat er met zijn melding bij het Huis gaat gebeuren. De wet lijkt het moeilijker te maken om bijvoorbeeld de media in te schakelen, terwijl de geschiedenis leert dat verbeteringen in organisaties pas na inschakeling van media door klokkenluiders tot stand kwamen.

Transparancy International, een organisatie die ijvert voor betere rechtsbescherming van klokkenluiders heeft ook kritiek op de wet. Het Huis zou bijvoorbeeld een te klein budget krijgen waardoor te weinig slagkracht zou bestaan om de nodige taken uit te voeren. Met andere woorden: het Huis zou dan een papieren tijger worden in plaats van een gezaghebbend instituut. De tijd zal leren hoe het in de praktijk werkt.